BIJNAMEN FAN OUD-DOKKUMERS
In Dokkum hadden mênsen froeger faak un bijnaam. Su’n naam benadrukte faak un goeie of slechte eigenskap fan dy persoan of der war us wat gebeurd, wêr’t ien un bijnaam an overhield. Wij hewwe bijna twaalfhonderd (1158) bijnamen út de twintugste eeuw fersameld.
Omdat der nou nog mênsen binne dy’t disse persoanen froeger kent hewwe of dy’t misskyn nog nije namen wete, hewwe wij disse lyst maakt. Nou binne der op dit moment ok nog wel Dokkumers met bijnamen, mar die lope nog froluk in de stad rond en dy fine ut misskien niet su leuk om op un webside terecht te kommen. Dêrom staan dy namen der nòg nyt op. Maar at mênsen nòg un paar fan sukke bijnamen wete, dan hoare wij dat graag, dan beware we dy foar un toekomstuge lyst.
DOKKUMER SÊGJES & SÊGSWIZEN
Ouwe Dokkumer sêgjes sein en opskreven deur Ids Jousma (1889-1974) in 1955 en fastleit deur Henk van der Meij (1999).
"Der is mar ien Dokkum"
(* = hij kin ok sij weze)
Hij* is nòg gekker as guster
Un oud skaap lust ok nòg wel un groën bladsje
Dronken mênsen en kleine kynders spreke de waarhyd
Wel goëd, mar nyt gek
Al te goëd is un ander syn gek
De earste klap is un daalder weerdug
Se kinne alle kanten met mij út, behalve de goeie
’t Is nòg gyn avend sei de kraaiefanger
De ien syn doad is de ander syn broad
Je kin nyt fearder springe as je pols lang is
Bij gebrek an broad ete je bôle
As je ut over de dúvel hewwe, trap je em op syn steert
Ider syn mening sei de poëp en hij frat fiegen feur syn geld
De sloege sú, mar hij ging krek foar tyd doad
Se binne op penning sestyn
Hij sit as un bok op’e haverkist
Lotten is foar de sotten, de prizen bin foar de wizen
Un bitsje bryk dat juffert
Lekke dingen pisse ok
Hij is su min as un sint ellen
Su groathartug of eigenwiis as un hôn met twie stearten, hij loopt altyd ien achterna
Ut belooft un koninkrykje, mar ut houdt met un mierenest op
Hij praat as Brugman
Hij praat je gatten in’e sokken
Hij praat je út de stoel en gaat ’er sels in sitten
’t Is krekt su as de frou bromt
Hij is op un sint as de dúvel op un sieltsje
Hij skiet nyt foar twiekes of hij mut furt gaan te freten
Kin je nyt over Leiden, dan mar over Delft
Se lusse niks, mar de tonne is geregeld fol
Ut komt der met de fioele in, mar ut mut der faak met de knyptange út
Klein fan eten, groat fan skieten, noemt de dúvel un apespul
Je kinne mij nòg feul mear fertelle
Nim ut mar met un korreltsje sout
Hij gaat nyt over ys fan ien nacht
Hij begeeft sich nyt op glad ys
Op ien oogje na, sei de kraamfrouw, dan hest un kyn
Hij kin de sonne nyt in ’t water skinen siën
De iene mag nyt over de hekke siën, mar de ander mag wel un skaap stele
Oast west, thús is ok nyt alles
Su’t ut klokje thús tikt, tikt ut ok in de herberg
Gyn slimmer goëd as mênsen en dan de woudboeren
Hij is su slim as un klein mênskje
As je mij fandaag hure, bin’k mòrgen je knegt
Hou dyn groate bek! Antwoard: Dy wil ik ok nyt hewwe…
Dou met dyn groate bek! Antwoard: Dy komt bij dij in’e panne
As je un hôn smite wille, kin je al gauw un stòk fine
Hij gaat bij Paesens om nar Dokkum
Un goëd glas wyn dat kin bestaan, mar begin je met Tryn, dan ga je nar de maan
Un nest kynders is un sieraad om ’e dis, mar se bikke mooi op wat er is
Hij sit op ’e kast
Wêr twee binne, kin ien ut nyt wete
Nou breekt myn klomp in tweeën
Hij kin onthouwe fan twaalf uur tot middags ien
Je mutte mar hoare wy ’t ut seit
Un man overboard, sei de loads, un freter minder
De ien nimt de moer, de ander de dòchter
As je un kammeraad kwyt wille, mutte je him sinten liene
Fertrouw hem nyt fearder dan dat je him siën kinne
Pissen gaat foar dânsen
Pis in’t bêd gaat furt, mar skyt in’t bêd komt wearom
Un dominee is krekt un wryfpaal, d’r rost altiten ien teugenan
Gasten binne lasten
Wy’t su nauw siët, mut loadgiter wurde
Ut is un spultsje van kouwe foeten
Dou bist hartstikke gèk
Hij seilt met alle winen
Wis en blyft un feit: un koe skyt mear as un geit
Mar ’t is mij like folle, as de koe skyt as de bolle
Liever un kwaaie hôn dan un kwaad wiif
Hij het un groate bek, mar un hiel klein hartsje
’t Is mij krekt gelyk a’k fan’e kat beten wur’ as fan’e hôn
Hij skriemt al foardat er slagen wurdt
Ut is mear lastug dan gefaarluk
’t Is load om oud izer
’t Kin frieze, ’t kin doaie
De weareld leit mij flak genoeg
’t Is duzend om dertyn
Ik hoar dij, sei dove Jochem
Ik kin dij nyt siën, al staast ok flak foar mij
Met de hoed in’e hand, kom je deur ut hele land,
mar met de pet op’e test, kom je der ok best
Ik bin gekke Gerrit nyt!
Ut is su taai as Sint Nikolaas syn kont
Je kin fisse as je kint nyt
Doe mar gewoan, dan doe je al gèk genoeg
Jan is trouwd man: ’t wiif het de broek an; hij is der op toe
Liever lui dan moëd
As ut op de iene regent, drupt ut ok wel op un ander
Hij het nògal wat wyn in’e swiege
Poepkeblaze en broekskite is niks, mar in beide pipen likefeul, da’s kearelswerk
Ien gèk fraagt mear as twie wizen beantwoarde kinne
Hij is mear lastug as gefaarluk
Wat de ien weet, weet faak de ander
De wal keart ut skip
Te lui om naar de sonne te siën
Hij is al moëd, foardat er an ’t werk is
Der bin nyt feul Dokkumers, mar súpe kinne se allemaal
Alles wat út Dokkum komt dat suupt
Kin-nyt leit op ’t kerkhof en wil-nyt leit er naast
Un grapke mut om un leugentsje nyt bedurven wurde
Gyn ruzy om un plukje hoai, dan de geit mar furt
Su nijskierig as un hin met un glazen kont
Jan geef mij gau myn learzen aan; ik wil op frijersfoeten gaan
Hij het al un koaike, nou mut der nòg un fogeltsje in.
Fan Tryntsje en wyntsje houwe
Se kinne met mij, se kinne sonder mij, mar nyt mear ten koste fan mij
Der is oans niks in ’e hals waaid
Beter laat as swit in ’e naad
Se het har taske as un bakstien onder de arm
Praatsjes kinne gyn gatten fulle, mar komst un end at je Dokkumers lulle
Der is mar ien Dokkum